Çocuk Göz Sağlığı | Batıgöz Göz Sağlığı ve Hastalıkları

Çocukların gelişim süreçlerinde göz sağlığı önemli bir yere sahiptir. Görme, öğrenme ve çevreyi algılamada temel bir duyu olduğu için, çocukluk döneminde ortaya çıkan göz hastalıklarının erken tanısı kalıcı hasarların önlenmesine olanak tanır. Çocuklarda görme problemlerinin belirtileri genellikle göz kırpma, sürekli göz ovuşturma, baş ağrısı, okuma güçlüğü gibi durumlar şeklinde ortaya çıkabilir. Belirtiler fark edildiğinde alanında uzman bir doktora başvurulmalıdır.

Çocuklarda Sık Görülen Göz Hastalıkları Nelerdir?

Çocuklarda en sık rastlanan göz hastalıkları arasında şunlar yer alır:
 

• Şaşılık

Şaşılık, gözlerin düzgün hizalanmamasıdır. Doğuştan olabileceği gibi sonradan kaza veya hastalık nedeniyle de gelişebilir. Hafif şaşılık durumunda ise ebeveynlerin teşhis etmesi zor olabilir. Bu durum genellikle doğumdan sonraki ilk 3 ayda fark edilir ve göz muayenesi ile teşhis edilir.

• Göz Tembelliği (Ambliyopi)

Ambliyopi, göz ve beyin arasındaki uyumsuzluk nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu rahatsızlığa sahip çocuklar zayıf görme sorunu yaşarlar ve bunu ailelerine doğru ifade edemeyebilirler.   

Çocuğun gözleri ve beyni doğumdan 8 yaşına kadar önemli bağlantılar kurar. Görüşü engelleyen faktörler bu bağlantıları etkileyebilir ve beyin gözdeki görüntüleri tanımakta zorlanabilir. Bu durumda göz zayıflar ve ambliyopi gelişebilir.

• Kırma Kusurları

Görme bozuklukları arasında kırma kusurları, miyopi, hipermetropi ve astigmatizma bulunmaktadır. Bu bozukluklar, göz sağlığını etkileyen durumlar arasında yer almaktadır. Bu tür kusurlar genellikle gözlük kullanarak kolayca kontrol altına alınabilir.   

Astigmat, yaygın bir görme bozukluğudur ve ışınların göze odaklanmasındaki sorun nedeniyle oluşan bir kırılma hatasıdır. Astigmat, ışığın göze giriş şeklini değiştirir ve hem yakın hem de uzaktaki nesnelerin bulanık görünmesine neden olabilir. Genellikle korneadaki şekil bozukluğundan kaynaklanır.  

Genellikle miyop, çocuklarda 6 ila 14 yaş arasında ortaya çıkar ve okul öncesi dönemde yaklaşık %5 oranında çocuğu, okul çağındaki çocukların ise yaklaşık %9'unu etkiler. Ebeveynlerden biri miyop ise, çocukta da görülme olasılığı yüksektir. Miyop, göz küresinin uzunluğundan veya korneanın dikliğinden kaynaklanır ve retinanın altına düşen ışınlar nedeniyle net görmeyi engeller.   

• Diplopi (Çift Görme)

Çift görme, bir yerine iki görüntü görmeyi ifade eder. Bu durum çoğaltılmış veya üst üste binen görüntülerle sonuçlanabilir ve ciddi görsel rahatsızlıklara yol açabilir. Çocuklarda, ergenlerde en sık rastlanan neden şaşılıktır. Ebeveynler için endişe verici olabilir.  

• Nistagmus (Göz Titremesi)

Nistagmus ya da bilinen diğer adı ile göz titremesi, gözlerin kontrolsüz bir şekilde devamlı olarak hareket ettiği bir durumu ifade eder. Bu rahatsızlık, bazen diğer göz sorunlarıyla ilişkili olabilirken bazen sağlıklı çocuklarda da görülebilir. Çocuklar genellikle bu durumdan habersizdir; fakat başkaları göz hareketlerini fark edebilir. Nistagmus doğuştan veya hastalık ve yaralanma sonucunda ortaya çıkabilir.

Çocuk Göz Sağlığında Tanı Nasıl Konur?

Kırmızı refleks testi:  Yenidoğan muayenelerinde sıkça uygulanan kırmızı refleks testi, bebeklerin gözlerinin büyütülmesi ve ışık yardımıyla detaylı bir şekilde incelenmesini sağlar. Bebeğin gözlerine ışık tutularak yansımanın kırmızı olması beklenir; eğer yansıma beyazsa bu durum göz sorunlarına işaret edebilir.   Görsel nesne testi:  Yeni doğan bir bebek için yapılan nesne testi, görsel nesnelere odaklanıp odaklanmadığını belirlemek için yapılır. Bebeğin ilgisini çekebilmek için ilginç bir obje kullanılır ve ardından bebeğin gözleri ile takip edip etmediği izlenir.   Göz bebeği refleks testi:  Bebeğin gözlerine ışık tutularak, verdiği tepki kontrol edilir. Bebeğin göz bebekleri ışığa karşı doğal olarak küçülme eğiliminde olmalıdır; bu tepkiyi göstermiyorsa bir sorun olabilir.   Renk körlüğü testi: Renk körlüğü testi, çocukların renkleri tanıma becerisini ölçmek için kullanılabilir. Özellikle renkli noktalardan oluşan desenlerin yer aldığı tablolar tercih edilir.   Şaşılık testi: Şaşılık testi, gözlerin paralelliğini ve hareketlerinin eş zamanlı olup olmadığını belirlemek için kullanılır. 

Yaşa Göre Göz Muayenesi Ne Zaman Yapılmalı?

Çocuklarda göz sağlığının takibi, sadece bir şikayet oluştuğunda değil, belirli gelişim dönemlerine göre düzenli olarak yapılmalıdır. Göz hastalıkları belirti vermeden ilerleyebilir ve tedavi şansı gecikmiş olabilir. 

• 0–1 Yaş: İlk Göz Kontrolü 

Bebekler için doğumdan sonraki ilk 6 ay - 1 yıl arasında yapılan göz muayeneleri çeşitli göz hastalıklarının erken teşhis edilmesine ve tedavisine yardımcı olabilir. Doğumsal katarakt gibi yapısal bozukluklar bu dönemde tespit edilebilir. Aynı zamanda glokom gibi diğer göz problemleri de erken aşamada fark edilip müdahale edilebilir.   Prematüre bebeklerde retinopati riski yüksek olduğu için bebeklerin gözleri özel olarak takip edilmelidir. Göz tembelliği ve göz hareket bozuklukları gibi durumlar da erken dönemde fark edildiğinde düzeltilebilir. Bu nedenle bebeklerin göz sağlığı rutin olarak kontrol edilmelidir.   Muayene sırasında, gözün ışığa verdiği tepki, göz bebeği refleksleri ve genel göz yapısı detaylı bir şekilde incelenir. Ailede göz problemi öyküsü varsa, daha detaylı bir retina muayenesi yapılması önerilir. Bu muayeneler sayesinde potansiyel sorunlar erken aşamada belirlenerek gerekli tedbirler alınabilir ve çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesi sağlanır.

• 3 Yaş: Göz Kasları ve Görme Keskinliği Takibi

3 yaş, görme fonksiyonlarının tam gelişmeye başladığı dönemdir ve çocuğunuzun göz sağlığı hakkında bilgi sahibi olmanıza yardımcı olabilir.   Kontroller sırasında kırma kusurları (miyop, hipermetrop, astigmat) gibi göz problemleri kolayca ölçülebilir düzeydedir. Eğer erken teşhis edilirse, tedavi süreci daha etkili olabilir ve çocuğunuzun görsel konforunu artırabilir. Şaşılık, kayma veya çift görme gibi rahatsızlıklar da bu kontrollerde göz kası testleriyle tespit edilebilir. Erken dönemde müdahale edilmesi durumunda bu tür sorunların ilerlemesi engellenebilir ve tedavisi daha kolay olabilir.   Genellikle resimli kartlar veya semboller kullanılarak çocuğun görme yeteneği değerlendirilir. Aynı zamanda, göz hizalama ve takip hareketleri de incelenerek her iki gözün uyumlu çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.

• 6 Yaş ve Üzeri: Okul Çağı Kontrolleri Düzenli Olmalı

İlkokul öncesi çocuklara göz muayenesi yaptırılması tavsiye edilir. Ardından da her yıl rutin kontrolleri yapılmalıdır. Görme bozuklukları, çocuğun okul başarısını doğrudan etkileyebilir. Özellikle, gözlük kullanan çocuklarda numara değişimi ve çerçeve uyumu düzenli olarak kontrol edilmelidir.    Çocukların ekran karşısında geçirdikleri zamanlar da artmaktadır. Bu durum göz yorgunluğu ve odaklanma problemlerine yol açabilir. 

Özel Durumlar İçin Daha Sık Kontroller Gerekebilir

• Ailede genetik göz hastalıkları varsa
• Prematüre doğum öyküsü bulunuyorsa
• Nörolojik gelişim geriliği veya sistemik hastalıklar varsa
• Daha önce tanı almış bir göz hastalığı varsa
  
  

Bu durumlarda doktorunuzun önerdiği takvime göre daha sık muayene gerekebilir.

Çocuk Göz Hastalıklarında Uygulanan Tedavi Yöntemleri

Tanıya göre tedavi seçenekleri çeşitlilik gösterir:
 

• Gözlük kullanımı: Kırma kusurlarında etkili olarak uygulanır.
  
  
• Kapama tedavisi: Göz tembelliğinde sıkça uygulanır. Sağlıklı göz kapatılarak tembel göz çalıştırılır.
  
  
• Ortoptik egzersizler: Göz kaslarını güçlendirmeye yönelik özel egzersizlerdir.
  
  
• Cerrahi müdahale: Şaşılık gibi yapısal sorunlarda gerekebilir.
  
  

Tedavi süreci, çocuğun yaşına ve sorunun şiddetine göre kişiselleştirilir.  

Çocuklarda Görme Sağlığını Korumak İçin Ebeveynlere Öneriler

Göz hastalıklarını önlemek amacıyla, ailelerin günlük yaşamlarında dikkat etmeleri gereken bazı noktalar vardır. Bu noktalar göz sağlığını korumak ve olası problemleri erken fark edebilmek adına önemlidir.  

Öncelikle, ekran süresinin sınırlandırılmalıdır. 0-6 yaş aralığındaki çocukların dijital ekranları sınırlı ve kontrol altında kullanmaları gerekiyor. Uzun süre ekran ışığına maruz kalmak göz yorgunluğuna yol açabilir.  

Çocukların doğal ışıkla temas etmelerine özen göstermek gerekmektedir. Açık hava oyunları, hem genel sağlık açısından faydalı olmanın yanı sıra görme gelişimini destekler ve göz kaslarını güçlendirir. Güneş ışığının içinde bulunan D vitamini de göz sağlığı için oldukça faydalıdır.   Beslenme alışkanlıklarına dikkat etmek de göz sağlığını olumlu yönde etkileyen bir faktördür. Omega-3 yağ asitleri, a vitamini ve lutein gibi besin öğeleri içeren gıdalar tüketmek, göz sağlığına katkı sağlar. Havuç, somon balığı, ıspanak gibi besinler bu açıdan zengin kaynaklardır.  

Çocuklarda görülebilecek davranışsal belirtilere de dikkat edilmelidir. Sık göz kırpmak, baş ağrısı veya dikkat dağınıklığı gibi şikayetler, görme problemlerinin habercisi olabilir. Bu belirtilerin zamanında fark edilip uzman bir doktora danışılması, ileride ortaya çıkabilecek ciddi sorunların önüne geçebilir.

Sık Sorulan Sorular 

• Çocuk göz sağlığı için hangi besinler tüketilmeli?

Göz sağlığını destekleyen vitamin ve minerallerin yeterli alınması, çocuklarda görme gelişimini ve göz hastalıklarının önlenmesini sağlar. Çocukların beslenme düzeninde bulunması gereken göz dostu besinler şunlardır:

• A Vitamini
• Omega-3 yağ asitleri
• Lutein ve Zeaksantin 
• C ve E Vitaminleri
• Çinko

• Çocuk göz sağlığı için ekran süresi ne kadar olmalı?

• 0–2 yaş: Ekranla temas önerilmez
• 2–5 yaş: Günde toplam en fazla 1 saat, ebeveyn gözetiminde
• 6 yaş ve üzeri: Günlük toplam 2 saati geçmemeli

• Görme bozuklukları çocukların okul başarısını etkiler mi?

Evet, bilgi edinmenin büyük bir kısmı görsel yollarla sağlanır, yaklaşık %80'lik bir oran söz konusudur. Görme bozuklukları, dikkat eksikliği, okuma zorluğu ve öğrenme zorlukları gibi durumlar bu süreci olumsuz etkileyebilir. Bu sebeple, periyodik göz muayeneleri okul başarısı açısından önemlidir.  

• Çocuklar kaç yaşında göz muayenesine götürülmeli?

Çocukların göz sağlığı için ilk muayeneden sonra her biri sırasıyla 3-3.5 yaşında, 5 yaşında ve daha sonra 1-2 yıl arayla olmak üzere periyodik göz kontrollerine tabi tutulmalıdır. Bu kontrollerin düzenli olarak yapılması önemlidir çünkü göz problemlerinin tespit edilmesine ve tedavi edilmesine yardımcı olabilir.